TERME ŞEHRENGİZLERİ...

TERME ŞEHRENGİZLERİ...

Çoktandır;"Devrimci Cemil CİĞERSİZ"in;'Pardon","CİĞERİM"in de "Yerel/Mahallî Gazetesi" de olduğu anlaşılan;"Ordu Hayat Gazetesi"nde; bazı ehemmiyetli bulduğum;"ilk sayfa"dan da "anonsu" verilen, bazı "araştırma yazıları"nda; neredeyse bir "furya" gibi, sıklıkla "Şehrengiz" mefhumu, kavramı, kelimesi kullanılır ve aklıma da "Terme Şehrengizleri" gelirdi.

Anladığım ve de kavradığım; "Bir şehri, tanımak ve tanıtmak namına yapılan, bütün "fikir ürünleri","düşünce işçiliği"ni kapsayan faaliyetler" anlamı gelir; öyle "anlar" ve öyle "kavrar"dım.

Ta ki; bu yazıyı yazıncaya kadar.

Meğerse; her zaman takdir ettiğim ve de imrendiğim;"Ordu Vilâyeti Yerel/Mahallî Basını"nı da meydana getiren;"Komünist Ordu Hayat Gazetesi"; 'Pardon';"Devrimci Ordu Hayat Gazetesi"("Komünizm" ile "Devrimcilik" arasında; ne "fark" vardı ki!?); esasında "Şehrengiz Furyası" ile herşeyi "karman-çorman" etmiş; "karıştırmış..."

"Divan Edebiyatı","Kaside","Gazel","Naat","Manzum","Mensur", "Nazım","Nesir" mefhumlarını,"sahih/doğru" bir şekilde "bilmek" de gerekiyormuş.

"ŞEHRENGİZ

شهرأنكيز

Divan Edebiyatı'nda, bir şehrin güzelleri ve güzellikleri hakkında yazılan, manzum eserlerin ortak adı.

Farsça şehr ve engîz (harekete getiren, karıştıran) kelimelerinden oluşan şehr-engîz; bir şehrin güzellerini, doğal ve tarihî güzellikleriyle, sanat ve meslek dallarında ün yapmış kişileri ve onların sosyal durumlarını anlatır. "("TDV -İslâm Ansiklopedisi","Şehrengiz" Maddesi;Müellif: Bayram Ali KAYA,01.Haziran.2020)

"ENGİZ

(ﺍﻧﮕﻴﺰ) sıf. (Fars. engіḫten “harekete
getirmek”ten engіz) Sonuna geldiği kelimelere “harekete getiren, koparan, karıştıran” anlamı katarak; Farsça usûlüyle "birleşik sıfatlar" yapar:

Bükâ-engiz: Gözyaşı dökülmesine sebep olan, ağlatan.

Dehşet-engiz: Dehşet saçan, dehşetli. (Bu kelimeyi,"Temerrüt Paşalar" tanımını yapmış olan;"Duayen Araştırmacı-Gazeteci","katledilen" müteveffâ Uğur MUMCU, yazılarında, çok kullanırdı.İ.G.)

Esef-engiz: Esef verici.

Fitne-engiz: Fitne koparan.

Hatar-engiz: Tehlikeli.

Hüzn-engiz: Hüzün veren, hüzünlü.

Neşât-engiz: Neşe veren.

Şevk-engiz: Şevk veren.

Vesvese-engiz: Vesveseye sebep olan."(lugatim.com, "Engiz" maddesi; 01.Haziran.2020)

"Şehrengiz

Şehrengiz, Divan Edebiyatı'nda,bir şehri ve o şehrin güzellerini anlatan eserlerdir.

Daha çok,klasik mesnevî tarzında kaleme alınan bu eserlerde, tevhid, münacaat, na't gibi Allah'ı, birliğini ve Muhammed'i anlatan kısımlara rastlanmaz.

Bu eserlerin başında, şehirle ilgili çok umumi bilgiler verilir ve şehre övgü düzülür.

Bazen bahar ve tabiat tasvirleri yapıldıktan sonra, bir şehirdeki güzellerin bir veya iki beyitlik tanımları verilir.

Bu güzeller güzellikleriyle şehri birbirine kattıklarından ; eserlere , 'Şehr-engiz', yani Şehir Karıştıran denilmiştir.

Divan Edebiyatı'nda; ilk şehrengizi yazan, Priştineli Mesihî’dir. 16. yüzyılın başında başlayan ve kısa zamanda çok yayılan "şehrengiz geleneği", on sekizinci yüzyılda sona ermiştir."(tr.wikipedia.org,"Şehrengiz"Maddesi,1 Haziran 2020)

Demem o ki; bu "Komünist Zihniyet"; bu "Devrimci Zihniyet"; âdeta "Tipik Karıştırıcılar","Provakatörler" gibi;"Şehrengiz" kelimesini de çok "karıştırmışlar..."

"Bir şehrin bütün güzellikleri"ni; ister "şiir" yolu ile isterse "yazı" yolu ile ortaya koymaya yönelik bütün "fikir işçiliği",bütün "düşünce işçiliği" faaliyetlerini;"Şehrengiz" diye isimlendirmişler...

Sadece bu kadar da değil; "bir şehrin, çeşitli sektörlerinde; spor gibi, basın-yayın gibi; "halk tarafından da"; tanınan, bilinen,"öncü şahsiyetler"i de; "Şehrengizler" olarak tanımlamışlar.

TERME ŞEHRENGİZLERİ...

Acaba,"kitabî anlamı" ile de "sahih"/"doğru" anlamı ile esasında "Terme Şehrengizleri Kim/Kimler Oluyor ki?"

Benim hemen aklıma;"Devlet"in ilgili "Kültür Envarteri" 'Resmî Web Sitesi"ne, ismi bile geçmemiş(merak edin!); müteveffâ "Âşık İsmetî TOSUN"; nam-ı diğer "Âşık İSMETÎ" geldi, geliyor.

"Divân Edebiyatı Tarzı"nda;"Kaside,Gazel ve Na'at" gibi olmasa da;"Manzum";"Serbest Hece Vezni" ile yazdığı; "Terme'mizin Güzelleri" ve "Terme'mizin Güzellikleri" ile alakalı, çok sayıda "şiirleri" var..

Yine "Şehrengiz" kelimesinin "sahih"/"doğru" anlamına, hadi diyelim "manzum"luğu nokta-i nazarında;"Şiir Tarzı"nda yani; çok sayıda "şiirleri" olduğunu bildiğimiz "Terme Şehrengiz"lerimiz ise;"Emekli Öğretmen","Kocaman Mahalleli" Mahmut DURAN; "Pandemi Koronavirüs Engeli"ne takılıp, kalmış da olan(1 Haziran itibari ile de o "engeli" de aştı belki); "Artvinli" Öğretmen-Şâir Soyal DEDE; "Evci Mahalleli" "Şâir" Hamid DEMİR;"Solcu" Halûk SOYSAL; "Sivaslılar Mahalleli" Azmi TAŞDAN...

Benim "Terme ile alakalı" çok az sayıda "şiirim" var...

"Yılmaz İMANLIK"ların;"Ahmet SEZGİN"lerin;"Terme ile alakalı", "kaç şiirleri var?"; bilemiyorum.

"Meşhur Termeli İlâhi Musîkinaş"ımız;"Mescid-i Hüseyin Mahalleli" Cemal KURU'nun;"Terme ile alakalı ilâhileri de var mı?", bilemiyorum.

ELHASIL:

"Şehrengiz" mefhumu, "Manzum Tarzı"nda;"hele de "Divân Edebiyatı"mızın;"Kaside-Gazel-Na'at" "şiiri" tarzında;"Terme'mizin Güzellikleri"ni ve "Terme'mizin Güzellleri"ni ortaya koyan;"Hakikî Anlam"da; "Terme Şehrengizi"miz, bilebildiğim kadarı ile "yohtur..."

Velâkin; neticede,"Şiir Tarzı" ile de "Terme'mizin Güzellikleri ve Güzelleri"ni ifâde eden "şiirler" de yazmış olan;"şâirlerimiz"in,"Terme Şehrengizlerimiz"in sayısı da, bir elin parmağını geçmez...

Şâyed;"Ordu Hayat Gazetesi"nin;"Komünist/Devrimci Zihniyeti"ne göre de;"Bir şehrin, bütün güzelliklerini ortaya koymaya yönelik,"fikir/düşünce işçiliği faaliyetleri" anlamındaki "Terme Şehrengizleri"nin sayısı da; hadi diyelim;"bir elin parmağı sayısı" değil de;"iki elin parmağı sayısı"nı da geçmez...

"Bırakın da araştıralım...Bırakın da yazalım..."

Yoksa;"UNESCO Koruyuculuğu Şemsiyesi"ni de;"bencileyin Müslüman Türk"de;"içime" de,"dışıma" da sindiremez, sindiremiyorum...

1 Haziran 2020
İsmet GÜLTEKİN
metgultekin@hotmail.com
Araştırmacı-Yazar ve Eğitimci