DÂNİŞMENDLİLER DÖNEMİNDE TERME

"TERME TARİHİ"NDE,
"DANİŞMENDLİLER DÖNEMİ"
DAMGASI...

* "TERME KÖYLER/MAHALLELER BÖLGESİ"NDEKİ,"TERME YENİ CAMİ KÖYÜ/MAHALLESİ AHŞAP/TAHTA CAMİİ" BAHÇESİNDEKİ "SİYAH TAŞ"LAR,"KARA TAŞ"LAR, NE ANLAMA GELİYOR?" BİLİYOR MUSUNUZ?

"Danişmendliler, 1071 Malazgirt sonrası, şu ayağımın bastığı topraklara gelmişlerdi.

'Karadenizliler' dediler ki;"- Biz ne zaman buraya geldik? İslamiyet ne zaman geldi?"

"- Malazgirt ile beraber geldi."

Ve şu an, bulunduğumuz yerde, yeni mezarlar arasında, mezarlar var.Ki, aramızda "Coğrafyacı Hocalar" da vardı.

Sordum:"- Talha Beğ, bu topraklar,"alüvyon" topraklardır. Bu "alüvyon" topraklarda, bu bölgede, yan yana, üst üste, dere 'taş'ları olmaz, yok!."

Amma var!

Şurada adım başı 'taş'lar görüyorum.

Şurada var. Bakın şurada.

Net bir "mezar yapısı" göremesek de, aslında,şu an, ayağımızın bastığı her yer, bir mezar.

Bir de "ilginç" bir şey "tesbit" ettim: Enine doğru genişleyen 'mezar taşları' var.

'Taş'ı görüyor musunuz? 'Lahit' formunda,'tekne' gibi 'taş'lar koymuşlar.

Bu bir "kabir mezarlığı..."

Kaldırıldığı zaman, 'taş' gidiyor. Uzunlamasına 'taş' bu,'yontulmuş','paklanmış' bir 'mezar taşı...'

Aynı şekilde, aynı formda 'mezar taşı...'

'Kabrin yanı'nda, 'yabanî çilekler' var.

Eski bir "Danişmend Mezarlığı..."

Bunların hiçbiri,"tesadüf" olarak buraya gelmiş 'taş'lar değil.

Bunların hepsi 'orijinal', eski bir 'mezarlık...'

Bu anlamda, 'mezarlık taşları'nın 'şekline', 'formu'na baktığımız zaman; muhtemelen "Danişmendliler Dönemi"ne 'tarih' veren, bir 'defin alanı...'

Sanki "Masallar Ülkesi"nden fırlamış; yeşillikler içerisinde, ahşap, harikûlade, sıcacık bir camiî...

"-Hangi köyün/mahallenin camiî?"

Normalde, burada, "bire bir bir köy(mahalle) yok" ki; bir "köy"e/"mahalle"ye bağlı olsun!

Her ne kadar, sonradan, burada bir "köy" kurulmuş: "Yeni Köy" diye...

"Yeni Köy'ün Camiî'si" deniliyor amma; Camiiî'nin "Yeni"si bu ise;'Eski'si nasıldı acaba?

Baktığımız zaman içinde,'Mihrab'ın üzerinde,"900(dokuzyüz" lü bir 'tarih' yazıyor.

Eğer "Hicrî' ise; bu camiî; "Kanunî Dönemi"ne kadar(Miladî 1500'lü yıllar; 16.asır) gidiyor.

Meselâ, 'camiî cemaati' ile 'Cuma'dan çıkanlarla da konuştum, uzun uzun...

Bu 'bölge'nin 'köy'lerindeki 'muhtar'ları da gelmişti.

Bu camiî(Terme Yeni Köy Ahşap Camiî/ Terme Yeni Mahalle Ahşap Camiî), sadece "Cuma ve Bayram Namazları"nda kullanılıyor.

"Siyah taş"lar,"kara taş"lar var.

Burada, her yer 'kabir...'

İnsanın, içerisine girip, saatlerce oturası geliyor.

O kadar "fitrî" bir eser ki...

Herşeyi ile ahşap, sıcacık...

Camiî'nin içerisinde, 'teneke soba', gümbür gümbür yanıyordu.

'Cuma Namazı'nın 'keyfi, çok farklı oldu, söyleyeyim.

"Terme Köyler Bölgesi"nde, belki de sekiz-on köy(mahalle) var.

Ve bu "köy"lerin yarısına yakını, "93 Harbi Dönemi"nden kurulmuş "köy"ler...

Yani "1877-78 Osmanlı- Rus Savaşı "nda kurulmuş "köy"ler...

Hatırlayın; benim "Abdülhamid Han" kitabımızda dà, "o dönem", uzun uzun anlatılır.

"93 Harbi"; 2.Abdülhamid Han tahta geçeli daha bir yıl olmamıştır.

Mithat Paşa'nın zoru ile, Padişah'in haberi olmadan; büyük 'Rus Savaşı'nın içinde kendimizi buluruz.

"-Olan kimlere olur?"

"-Bizim 'Rus Bünyesi'nde yaşayan 'Müslüman Çerkezler'imize ,'Gürcüler'imize,'Abhazyalılar'ımıza olur...

Binlercesi "Rus Sürgünü"ne mâruz kalır.

'Cuma Namazı'ndan çıktık. "Camiî cemaati"nden "Çerkezler" vardı. Onlarla "hasbihâl" ettim. Çok etkilendim.

Duyduğum bir mevzuyu, onların ağzından birebir duymak; beni daha da etkiledi.

Biri dedi ki:

"- Hocam, ağbim hâlâ Karadeniz'de tutulan balığın etini yemez", dedi.

"-Babam, annem ve dedelerim de yemez, yemedik", dedi.

"- Neden yemiyorlar?", biliyor musunuz?

Çünkü; iki buçuk milyon Çerkez;'Rusya'nın tazyiki' ile Karadeniz üzerinden, 'Osmanlı Coğrafyası'na, buraya "göç" ettiriliyor...

Elli-altmış kişilik 'tekne'lere; üçyüz-beşyüz kişi bindirmeye kalkıyorlar.

'Karadeniz'i biliyorsunuz; 'deli-dolu'dur.

Ve bir buçuk milyon Çerkezimiz, su da, deniz'de boğularak "şehid" oluyorlar.

'Rus Sürgünü'nden kurtulup, bu topraklara kadar gelmişler. 'Devlet' tarafından yerleştiriliyorlar.

'Karadeniz'in Balığı'nı yemiyorlar.

Çünkü;"- Benim atamın, dedemin kaç bin tanesi, bu sulara gark oldular. Bu balığın eti ile onun bir parçası bana gelir", diye "tiksiniyor"lar,'uzak kalıyor'lar, 'soğuyor'lar; 'yemiyor'lar...

Bu bile, o günkü "Çarlık Rusya"sının, toplumumuza uyguladığı "acı"yı,"soykırım"ı âşikarca ortaya koyuyor.

2017'nin "Son Cuma Namazı"nı ikâme ettik.2018'e giriyoruz.

"-Ağbim hâlâ 'Karadeniz Balığı' yemez", diyenler var.

Bize "Rus"un yaşattığı "acılar"ı bir düşünün...

"TERME TARİHİ"NİN, "DANİŞMENDLİLER DÖNEMİ"

"Danişmendliler Dönemi"nin 'tarih'lendiğini düşünüyorum.

Muhteşem bir "Ahşap/Tahta Camii.."

'Camiî" alanının dışarısına çıktığımızda, hiç "siyah/kara taş" yok...

Amma "Camii alanı" içinde, otların arasında, mütemadiyen sivri sivri, uzun uzun 'siyah/kara taş"lar.

Hepsi "kabir","mezar" bunların...

Ve kimbilir," kaç asır öncesi"ni "tarih"lendiriyor?

Bu "siyah/kara taş"lar; "Anadolu'nun Tapusu"dur...

Birileri kalkıp da dese ki;"- Anadolu,'Diyâr-ı Rum'dur/Rum Milleti'nin Diyârıdır"; dediği zaman; onun ağzını kapayacak;"ilzam" edecek; susturacak; "en muhkem deliller"dir de...

"Ünye Dağları"nda, "Canik Dağları'ında, "Akkuş Yukarısı"ndaki "Danişmend Şehidliği" ya da "Terme Köyler Bölgesi"ndeki bu "Yeni Camiî Köyü(mahallesi)" yok burada..

Azıcık ilerde bir "köy" daha var. O "köy"de de, böyle bir "ahşap camiî" var. Biraz daha ilerde, "Çarşamba" geliyor...

Çarşamba'da da var: Meşhur "çivisiz camiî","Göğceli Camiî..."

Bu "bölge" de, birkaç tane daha "ahşap camiî" var.

Bu "bölge"nin "Coğrafya"sı; gördüğünüz gibi; "rutubetli, nemli ve yağışlı...

Bu "bölge"ye uyan en uygun "camiî mimarisi" "ahşap/tahta mimarî" ve bunlar,"Anadolu'da Türklüğün Tapusu" hükmünde olan muhteşem eserler.

Görmeli, bilmeli, farkında olmalı ve "kayıt" altına almalı, sahip çıkmalıyız.

"Anadolu"ya, kimlerin, ne zaman geldiğini ve hangi eserler bıraktığını bilmek; bu topraklardaki "kalıcılığımızı" arttıracaktır.

İşin başı "bilmek"ten ve "tarih şuuru"ndan geçiyor.

Hepinize, bu mübarek "Cuma Günü"nde(2017 Aralık ayı'nın son Cuma'sı);"Terme Köyler(Mahalleleler) Bölgesi"ndeki bu "Terme Tarihî Yeni Camiî Köyü/Mahallesi Ahşap/Tahta Camiî "nden ve "siyah/kara taşlar" dolu,"tarihî mezarlıktan selamlarımı gönderiyorum.

Sizler de, bu kabristanda, adı-sanı unutulmuş; bu toprağın ilk sahipleri olan dedelerimize fatihalarınızı göndermeyi unutmayın.

Hazırlayan/ İlgili "video"daki ifadeleri yazıya geçiren: İsmet GÜLTEKİN
metgultekin@hotmail.com
Araştırmacı-Yazar ve Eğitimci

Dip Not:
(*): Prof.Talha UĞURLUEL, "Samsun'da Gizli Mezarlık/ Terme'de Gizli Kalmış Tarihî Mezarlık,24 Nisan 2018, Terme haber.com; 10 dakika 6 saniyelik Youtube, samsunhaber.com