KÖSELE TAŞI-BİLEĞİ TAŞI

KÖSELE TAŞI/BİLEĞİ TAŞI

Neredeyse,her "Anadolu Evi"nin bahçesinde olan taş.

Tıpkı her "Anadolu Evi"nin bahçesinde olan "serendar/serenti" gibi.

Tıpkı her "Anadolu Evi"nin avlusunda; bahçesinde olan "kuyu" gibi.

Hattâ, müdakkik gözlerle bakıldığında, günümüzde bile, her "Anadolu Evi"nin bahçesinde,avlusunda, "kuyu","serendar/serenti" ve "kösele taşı/ bileği taşı" da görülebilecektir.

Yuvarlak, daire şeklinde, tekerlek gibi;ortadan bir silindir şeklinde ağaç ile geçirilmiş; yanlardan tuturulmuş; demir kolları ile pedal gibi çevrilen; çevrildikce hortumdan veya ibrik ile güğüm ile su dökülürken; naçak gibi,girebi gibi,balta gibi veya kasaplık bıçaklar da dahil; kesici aletlerin ağızlarının bilenmesini sağlayan taş.

"Kösele taşı/Bileği taşı..."

Bir ağaca; âdeta monte edilmiş özel taşlar.

"Kösele" kelimesi ise şöyle târif edilmekte:
"Genellikle ayakkabı tabanında kullanılan ancak çırçır fabrikalarında pamuğun çekirdeğinin ayrılmasında, makine kayışlarında ya da contalarında kullanılabilen, kalınlığı 2 milimetreden 7 milimetreye kadar olabilen, oldukça dayanıklı, sert bir deri çeşididir."(
tr.m.wikipedia.org.tr)

Ve "Türk Dil Kurumu"nca ise; 'kösele' kelimesi;

"Farsça gosāle

1. isim Ayakkabı tabanı, bavul, çanta yapımında kullanılan, büyükbaş hayvanların işlenmiş derisi.

2. sıfat Bu deriden yapılan:
Kösele ayakkabı.(sozluk.gov.tr,"Güncel Türkçe Sözlük","Türk Dil Kurumu"), diye açıklanmakta.

Bir başka "sanal sözlük"te ise bizlerin demek istediği anlam da açıklanmış:

"kösele Far. gos¥le

a. 1. Ayakkabı tabanı, bavul, çanta yapımında kullanılan, büyükbaş hayvanların işlenmiş derisi. 2. sf. Bu deriden yapılan: Kösele ayakkabı.

kösele

Çok güzel.

kösele

Kesici araçları bilemeye yarayan bir çeşit taş, bileği taşı.

kösele için benzer kelimeler

kösele daşı

kösele gibi

kösele suratlı

kösele taşı

sun`i kösele."(kelimeler.gen.tr)

KÖSELEYE TUTMAK-KÖSELEYE ÇEKMEK

Günümüzde "kuyu" ve "kösele taşı/ bileği taşı"; hem rahmetli babamın "Anadolu Evi"nin avlusunda, bahçesinde, hâlâ var.

Hem de; rahmetli kayınpederimin "Anadolu Evi"nin avlusunda, bahçesinde de hâlâ var.

Geçenlerde de , yine her "Anadolu Evi"nde olan,"özel taş"tan yapılmış "el değirmeni"ni de yazmıştım.

Dün de, rahmetli kayınpederimin "Mescid-î Hüseyin Mahallesi"nin "tepe"sindeki; benim ise "Yayla" dediğim "Anadolu Evi"ni ziyaret ettiğimde ise; Rabbimin de lütfû ve inayeti ile avludaki, bahçedeki, bir ağaca monte edilmiş ve hâlen de fonksiyonel olan "kösele taşı"nı,"bileği taşını" da yazmak nasip oldu.

Aslında "Kış Mevsimi"nde de, 'İlkbahar Mevsimi"nde de, "Yaz Mevsimi"nde de,"Sonbahar Mevsimi"nde de; "Fındık İşleri" sebebiyle de, hattâ bazen "Kurban Bayramı Süreçleri"nde de;"Kösele Taşı/Bileği Taşı"; hâlâ kullanılmakta; hâlâ fonksiyonel...

"-Oğlum; gel şunları köseleye tutalım."

"- Hemen geliyorum baba!."

Ya plastik "su hortumu"ndan akan suyu ya da ibrikten,güğümden su dökerek; bir yandan da "kösele taşı/bileği taşı"nın kolunu çevirerek; rahmetli babamla; "girebi";"balta","kurban bıçakları"nı az mı bileylemedik!?

"Ev bıçakları" ise; "el taşı/el bileği" ile bileylenirdi.

ELHASIL:

"Yöremiz"de, yaşadığımız diyârlarda;"köseleye tutmak" gibi,"köseleye çekmek" gibi, bildiğimiz ve bil(e)mediğimiz daha çok sayıda, "deyimler"imiz de var.

Terme, 09. Mart 2020
metgultekin@hotmail.com
Araştırmacı-Yazar ve Eğitimci